Blog
Een metafoor in crisistijd, verstandig of niet?
Adviseurs van dit project
In de persconferenties vliegen de metaforen je om de oren. Je hoeft niet lang in je geheugen te graven om de mammoettanker of thermometer van Rutte te herinneren. En Irma Sluis die de metafoor hamsteren uitbeeldt, staat ook bij iedereen op zijn netvlies gebrand. De metaforen uit de persconferenties zijn voer voor satirische programma’s, zoals ‘Even tot hier’ met Van der Laan en Woe. Maar zet het eigenlijk wel zoden aan de dijk? Alleen al in deze inleiding bevat iedere zin al een metafoor… Valt het eigenlijk nog wel op?
Persconferentie
Mammoettankers, t-splitsingen en evenwichtsbalken werden niet genoemd in de persconferentie van vandaag (20 januari 2021). Natuurlijk noemden ze nog steeds metaforen, zoals ‘een derde golf’, ‘het gaat onder je huid zitten’, ‘een zware dobber’ en ‘uit de hand kan lopen’. Deze metaforen vergeleken niet het virus met iets als een mammoettanker, maar waren gezegdes of spreekwoorden. Dit soort metaforen komen vaker voor in alledaagse gesprekken en vallen daarom minder op. Een hele verbetering, vinden we bij PDR. Metaforen moeten de content verduidelijken, mammoettankers doen dat niet. In onze (crisis)content gebruiken we ook vergelijkingen en metaforen, maar het is belangrijk dat je let op de frequentie en gepastheid. In de komende persconferenties, hopelijk zijn dat er niet veel meer, zien wij bij PDR liever spreektaal dan gekunstelde vergelijkingen.
Wat vinden taaladviseurs?
We gebruiken gemiddeld in elke acht woorden één metafoor, bepleit Ann-Sofie Dekeyser in De Standaard. Toch vallen ze in de persconferenties wel erg op. Zo ook bij verschillende taalkenners zoals Rutger Kiezebrink bij RTL Nieuws: “Door meer beeldspraak te gebruiken maak je iets inzichtelijk voor de kijker. (…) Uitdrukkingen maken een tekst levendiger en iets minder zakelijk. Mensen onthouden het eerder als het levendig is.” Ook blijkt uit onderzoek dat een tekst met metaforen overtuigender is dan een tekst zonder metaforen (Sopory & Dillard, 2002). Daarentegen is het weer lastig voor mensen met Nederlands als tweede taal. "Niet iedereen kent beeldspraak”, aldus Kiezebrink.
Metaforen in de gezondheidszorg werken
De wetenschap heeft zich al vaak gebogen over metaforen in de gezondheidszorg. Zo bleek uit onderzoek dat voorlichtingsteksten over aids de tekst begrijpelijker maken (Jansen, van Nistelrooij, Olislagers, Van Sambeek en De Stadler in 2009). Daarnaast bevorder je de intentie van mensen om zich te laten vaccineren voor relatief niet-ernstige ziektes door metaforen als ‘beest’ en ‘opstand’ te gebruiken (Scherer, Scherer & Fagerlin, 2015). Tot slot blijkt ook uit het onderzoek van Hauser & Schwarz (2015) dat metaforen de beeldvorming over een ziekte kunnen beïnvloeden. Een metafoor kan de intentie van mensen veranderen om zich te beschermen tegen een ziekte. Metaforen lijken dus een effectief middel in de gezondheidsvoorlichting.
Metaforen in de politiek
Het kabinet zet een koers uit en wil de Nederlander overtuigen van deze koers. Zoals eerder aangehaald, blijken metaforen overtuigender en kunnen zij de publieke opinie sturen. Zo zijn er zelfs metaphor designers, die de publieke perceptie beïnvloeden en sturen met zelfbedachte woorden en metaforen. Denk bijvoorbeeld aan Wilders, hij sprak over een tsunami van islamisering in 2006. Het boezemt de toehoorder angst in. Christ’l De Landtsheer, voorzitter van de Political Communication Research Unit aan de Universiteit Antwerpen: “Metaforen zijn framing: je geeft een bepaald ideologisch kader mee, je stuurt het denken van de toehoorders in een welbepaalde richting.” En laten we eerlijk zijn: dat is precies waar de persconferentie voor bedoeld is: het sturen van het denken van de toehoorder.
Al met al blijkt de metafoor dus effectief. En die satirische programma’s… goed vermaak en een goede herinnering aan de coronaregels.
Wat vind jij?
Hoe denk jij over het gebruik van metaforen in crisiscommunicatie? Laat het ons weten op LinkedIn in onze poll of plaats een reactie.
